Het Planetarium van Eise Eisinga in Franeker
In het pittoreske stadje Franeker in de provincie Friesland bevindt zich een van de meest opmerkelijke en fascinerende historische monumenten: het Planetarium van Eise Eisinga. Dit indrukwekkende astronomische instrument werd gebouwd door Eise Eisinga, een autodidactische astronoom en wiskundige, in de 18e eeuw en staat nu op de prestigieuze lijst van UNESCO Werelderfgoedlocaties. Redenen genoeg om wat meer te vertellen over de geschiedenis van dit opmerkelijke planetarium en Eise Eisinga als persoon.
Eise Eisinga en zijn Planetarium
Eise Eisinga, geboren op 21 februari 1744 in het Friese Dronrijp was een man die zijn tijd ver vooruit was. Hij was wolfabrikant van beroep en hij een ongekende passie voor wetenschap en astronomie. Zijn fascinatie voor de sterren nam zijn vlucht al op jonge leeftijd, toen hij een boek over astronomie kreeg. Dit boek zou zijn leven voorgoed zou veranderen.
In 1774 begon Eisinga met de bouw van zijn eigen planetarium in de woonkamer van zijn huis in Franeker. Dit planetarium is geen gewoon planetarium; het is een mechanisch wonder dat de bewegingen en posities van de hemellichamen nauwkeurig weergeeft. Het duurde zeven jaar om het planetarium te voltooien, en Eisinga bracht ontelbare uren door met het berekenen en bouwen van de complexe tandwielen en mechanismen die nodig waren voor dit verbazingwekkende instrument. Het astronomische uurwerk wordt aangedreven door een slingeruurwerk en functioneert vandaag de dag nog steeds. De constructie geeft een actueel beeld van de zon, de maan, de sterren, de aarde en vijf andere planeten (Mercurius, Venus, Mars, Jupiter en Uranus) die op dat moment bekend waren.
Het planetarium van Eisinga dient niet alleen als een astronomisch model, maar ook als een klok die de tijd nauwkeurig bijhoudt. Het is niet alleen een technisch meesterwerk, maar ook een bewijs van Eisinga's diepgaande kennis van astronomie en zijn toewijding aan het delen van wetenschappelijke kennis.
Eise Eisinga door Willem Bartel van der Kooi in 1927
Arces Atticit Igneas (Strijdend veroverende hij lichtende burchten)
UNESCO Werelderfgoed
In 2021 werd het Planetarium van Eise Eisinga officieel voorgedragen voor een plaats op de lijst van het UNESCO Werelderfgoed. Afgelopen week was het dan eindelijk zover: het Planetarium van Eisinga is uitgeroepen tot Werelderfgoed. Deze erkenning is een eerbetoon aan het vakmanschap van Eisinga en zijn bijdrage aan de wetenschap. Het planetarium is een uniek overblijfsel van de 18e-eeuwse Europese Verlichting, waarin wetenschap, rationaliteit en educatie hoog in het vaandel stonden. Het vertegenwoordigt een tijdperk waarin individuen zoals Eise Eisinga hun nieuwsgierigheid en intellectuele interesse konden volgen, zelfs zonder formele academische opleiding.
In het hart van Friesland, waar het planetarium nog steeds bewonderd kan worden, herinneren we ons Eise Eisinga als een briljante autodidactische geleerde die zijn passie voor wetenschap en studie van boeken combineerde om een van de meest opmerkelijke technische en intellectuele prestaties van zijn tijd te bereiken. Zijn planetarium is niet alleen een monument voor de geschiedenis van de astronomie, maar ook een symbool van menselijke nieuwsgierigheid en vastberadenheid. Als UNESCO Werelderfgoed zal het Planetarium van Eise Eisinga nog vele generaties inspireren en verwonderen, en herinneren aan het belang van wetenschap, cultuur en het volgen van je passies.
Wil je meer weten bezoek dan de website van het Planetarium of bekijk het filmpje van Schooltv Waarom is het Planetarium van Eise Eisinga Werelderfgoed?
Boeken over Eise Eisinga en Franeker bij De BoekWandelaar
-
Het verboden boek € 14,99 -
Provinciewandelgids Fryslân € 16,95 -
Klooster Claercamppad € 19,90
Reactie plaatsen
Reacties