Een boeken ABC

Het woord bibliografie is afgeleid van de Griekse woorden 'biblion', wat boek betekent en 'graphein', wat schrijven betekent. En dat is eigenlijk ook precies wat het woord oorspronkelijk ook betekende: het schrijven van boeken. In de Middeleeuwen werd het woord bibliografie gebruikt voor het overschrijven of kopiëren van boeken. Destijds de enige mogelijkheid om boeken te kunnen vermenigvuldigen. Met de intrede van de boekdrukkunst werd dit meer naar de achtergrond verdrongen. Het woord bibliografie kreeg nu de betekenis van het schrijven over boeken of het beschrijven ervan, zoals de uiterlijke en inhoudelijke kenmerken van een boek.

Een concordantie is een naslagwerk dat een overzicht biedt van alle voorkomende woorden in een bepaald boek of werk met een verwijzing waar deze woorden voorkomen in de tekst. De eerste concordanties werden gemaakt als naslagwerk bij de Bijbel. Maar bijvoorbeeld ook voor de Koran en het oeuvre van William Shakespeare. Uiteraard allemaal werken van enige omvang en importantie. Lange tijd verscheen de concordantie in boekvorm maar met de opkomst van de computer zijn er steeds meer digitale concordanties te vinden. Als naslag erg handig omdat je in deze concordanties evenvoudig door kan klikken naar het tekstgedeelte waarin het gezochte woord in de tekst. Een bekende concordantie is die van de Statenbijbel.

Een facsimile is een nauwkeurige kopie van een handschrift, een oud boek of ander document van waarde. Het woord facsimile is afgeleid van het Latijn, van de woorden 'fac' en 'simile' wat letterlijk 'maak gelijkend' betekent. Deze kopieën worden/werden zo precies mogelijk gemaakt. De belangrijkste functie van een facsimile uitgave is dat deze kan dienen voor onderzoek. De oorspronkelijk handschriften zijn/waren vaak te kostbaar en te kwetsbaar om goed te onderzoeken. Tegenwoordig worden nog steeds facsimiles gemaakt al worden er nu weer andere technieken gebruikt dan vroeger. 

Alle begrippen in dit boeken ABC worden ingeleid door een initiaal. Een initiaal is een grote, getekende, geschilderde of gedrukte beginletter in een boek. Deze beginletter markeert het begin van een bepaald van het boek zoals een paragraaf of hoofdstuk. In de eerste handgeschreven boeken diende de initiaal om de tekst te structuren, aangezien een inhoudsopgave in de meeste gevallen ontbrak. Initialen werden rijk gedecoreerd of soms werd de letter vervangen door een persoon of dier. Zoals de slang de letter S representeerde en een persoon met uitgespreide armen de letter T. In deze tekst heb ik gebruik gemaakt van de initialen van de Britse schrijver en ontwerper Thomas Morris. De zwart-wit afbeeldingen heb ik ingekleurd met potlood.

Oorspronkelijk is een novelle een verhaal met een nieuwe, verrassende wending. In het woord novelle zit het woord nieuw of nieuwtje. Qua lengte zit de novelle tussen de uitgebreidere roman en het verhaal. In een novelle treedt een beperkt aantal personages ten tonele en is er sprake van eenvoudige structuur. Vaak staat een bijzondere gebeurtenis in iemands leven centraal en staat de hoofdpersonage op een keerpunt of belangrijk beslispunt in zijn of haar leven. 

Een omnibus of omnibusuitgave is een verzameling romans, boeken of andere werken van één of meerdere schrijvers in één band. In alle gevallen gaat om een verzameling van boeken die al eerder zijn uitgegeven en populair zijn. Door dit populaire werk af te drukken op goedkoop papier en te bundelen in één eenvoudig band komt het werk voor een groot publiek beschikbaar. Vandaar de naam omnibus want dit woord komt van het Latijnse woord omnibus, wat voor allen betekent, in dit geval voor allen betaalbaar.

Een paperback heeft letterlijk een papieren rug. Bij een paperback wordt namelijk een papieren omslag op de rug van het boek gelijmd. Deze manier van produceren in combinatie met een grote oplage maakt de paperback tot een goedkoop boek. Vaak maakt een paperback deel uit van een serie. Officieel is een paperback niet kleiner dan 20 bij 12,5 centimeter. In Nederland worden boeken met een kleiner formaat namelijk officieel pocketboek genoemd. 

Boekdrukkers maken gebruik van verschillende papierformaten. Quarto is een veelgebruikt papierformaat voor gedrukte boeken en documenten en meet 25 bij 35 centimeter. Op 1 vel worden 8 pagina's afgedrukt, dit vel wordt tweemaal op de helft gevouwen. Het gevouwen vel van 4 bladen vormt een katern van 8 bladzijden. De katernen worden samengevoegd  tot een boekblok dat kan worden ingebonden, genaaid of gelijmd tot een boek. 

Een register is een alfabetische of systematische lijst die je kunt vinden in informatieve of wetenschappelijke boeken. Romans bevatten over het algemeen geen register. Registers vormen een overzicht van alle onderwerpen die in het boek behandeld worden en verwijzen naar de plaats of plaatsen waar meer te lezen is over het desbetreffende onderwerp. Een ander, ook veel gebruikt, woord voor register is index.

In ieder boek bevinden zich één of meerderde vellen die schutblad of schutvel worden genoemd. Deze bladen schermen aan de voor- en achterzijden van het boek het gaas, de lijn en de linten af waarmee een boek wordt gebonden. Een schutblad is overigens daarom alleen te vinden in een gebonden boek met een harde kaft. Doorgaans worden deze bladen niet beschreven of bedrukt. 

Als je tijdens het wandelen gebruik maakt van een wandelgids, ben je vast ook bekend met de uitslaander. Mogelijk wist je niet dat het zo heette, maar zeker in een wandelgids is een uitslaander erg handig. Een uitslaander is een blad dat opgevouwen zit in een boek en dat je dan kunt uitslaan of uitvouwen. Het uitgevouwen blad steek dan buiten het boek uit. Handig voor afbeeldingen die groter zijn dan het boek of bijvoorbeeld om een tabel of overzicht van symbolen goed weer te geven. Of in het geval van een wandelgids: een wandel- of routekaart. 

Het woord vademecum is afgeleid van het Latijn en betekent: 'ga met mij'. En dat is inderdaad ook wat het is. Een vademecum is in feite een klein formaat naslagwerk dat je gemakkelijk mee kunt nemen. Een beknopte leidraad of handleiding, die met name gebruikt wordt voor technische vakken. Een zakboekje om steeds bij de hand te hebben en snel iets op te kunnen zoeken. 

De xerografie is een afdruktechniek die gebruikt wordt in een kopieermachine. Het woord is afgeleid van de Griekse woorden 'xeros' wat droog betekent en 'graphein' dat schrijven betekent. Xerografie is een uitvinding van de natuurkundigen Chester Carlson en Pál Selény. Zij wisten een druktechniek te combineren met fotografie. Carlson had 18 jaar nodig om het proces verder te ontwikkelen. In 1960 maakt de firma Xerox het eerste automatische kopieermachine. 

Met een ouderwets klinkend Nederlands woord zou je de Young Adult roman een adolescentenroman kunnen noemen. Een roman die gericht is om jong volwassenen tussen de 15 en 20/25 jaar.  Vaak staat in deze verhalen de groei naar volwassenheid centraal. De boeken zijn worden graag gelezen door zowel kinderen als volwassenen. Het is een relatief nieuw genre dat de laatste jaren snel wint aan populariteit.