27 oktober 1275

Op 27 oktober vierde de stad Amsterdam haar 746e verjaardag. Op die dag was het precies 746 jaar geleden dat Amsterdam en haar bewoners voor het eerst worden genoemd in een officieel document: het Tolprivilege van Amsterdam. Op 27 oktober 1275 is het graaf Floris V die Amsterdam en de Amsterdammers een bijzonder privilege verleent: het Tolprivilege. Mede door het verlenen van dit bijzondere voorrecht kon Amsterdam uitgroeien tot een handelsstad van grote importantie. 

In het jaar 1000 bestaat het gebied waar Amsterdam nu is voor het grootste deel uit moerasland. Vanuit de stad Utrecht  trekken groepen mensen naar dit gebied bij de rivier de Amstel om zich er te vestigen in kleine boerengemeenschappen. Ze hebben de intentie om dit gebied verder te ontginnen en te ontwikkelen. Er worden kanalen gegraven om het water af te voeren en de grond wordt geschikt gemaakt voor de landbouw. 

In de 13e eeuw legt men dijken aan om de mensen te beschermen tegen het water van de Zuiderzee en het IJ.  Het is rond 1250 als er een dam wordt aangelegd in de monding van de Amstel. Om het gebied verder te ontwikkelen wordt ook een haven aangelegd. Via deze handelsnederzetting kunnen vanaf dat moment goederen van overzee worden overgeladen om over de rivieren naar andere delen van het land getransporteerd worden. 

Het Tolprivilege van Amsterdam

In 1275 wil Floris V, graaf van Holland en Zeeland, de handel en scheepvaart in het Amstelland stimuleren en hij wil ook graag zijn invloed in dit gebied vergroten. Op dat moment heeft hij weinig zeggenschap in het Amstelland omdat dit bestuurd wordt door de Heren van Amstel en de bisschop van Utrecht. Op 27 oktober vaardigt hij daarom het Tolprivilege uit aan Aemstelledam, zoals de dam in de rivier wordt genoemd.  Alle bewoners van Amsterdam, dat zijn er dan een paar honderd, worden hiermee vrijgesteld  van de betaling van tolrechten. Dit betekent dat de Amsterdammers een vrije doorvaart wordt verleend door het graafschap Holland. En hierdoor werd het handelsverkeer inderdaad bevordert, zoals Floris V dit had beoogt. 

Het lukt hem echter niet om Amsterdam bij het graafschap Holland te trekken. Er zijn namelijk meer kapers op de kust en de graaf heeft meerdere vijanden. In 1296 wordt hij, vermoedelijk, in opdracht van de graaf van Vlaanderen ontvoerd en vermoord. Gwijde van Avesnes, bisschop van Utrecht, verleent Amsterdam vervolgens in 1306 stadsrechten. Na de dood van deze bisschop in 1317 erft Willem III van Holland het gebied Amstelland. Hiermee wordt Amsterdam vanaf dat moment Hollands. Pas vanaf 1808 kunnen we Amsterdam ook nog hoofdstad van ons land noemen.

Als je het Tolprivilege met eigen ogen wilt aanschouwen, kun je een kijkje nemen in de Schatkamer van het Stadsarchief van Amsterdam. De 'geboorteakte' is echter zo bijzonder en kwetsbaar dat het document slecht 1 dag zichtbaar is! En dat is op 27 oktober. Het Stadsarchief maakte ook een korte film over het Tolprivilege, dat je iedere dag kunt bekijken.

Over boeken en wandelen in Amsterdam

Amsterdam is een stad met vele gezichten en een stad waar nog veel te ontdekken valt, voor de bewoners maar ook voor haar bezoekers. Wandelen is een goede manier om een stad beter te leren kennen. Dat geldt zeker ook voor Amsterdam. Hier onder vind je een aantal inspirerende wandelgidsen om Amsterdam beter te leren kennen. Wat dacht je van de wandelgids: Wandelen buiten de binnenstad van Amsterdam? Een vette gids, maar dan ook echt, 189 bladzijden. Het is de beschrijving van een lange afstandswandeling van maar liefst 235 kilometer! Een zwerftocht door de Amsterdamse buitenwijken. De wandeling is op gedeeld in 14 etappes zodat het overzichtelijk blijft. 

Amsterdam heeft ook een rijke en lange geschiedenis als het gaat om boeken. In Boeken voor de geleerde burgerij lezen we dat er al van 1418 een bibliotheek was in de stad: de parochiebibliotheek van de Nieuwe Kerk. Deze bibliotheek werd niet alleen bezocht door geestelijken en studenten van de Latijnse school maar ook door leden van de gegoede burgerij. Niet zo openbaar als we nu kennen, maar wel een begin. De bibliotheek is de voorloper van de Universiteitsbibliotheek. Bijzonder is dat ongeveer 85 procent van de middeleeuwse boekencollectie nog aanwezig is de bibliotheek van de UVA.

Amsterdam was ook de stad waar drukkers en uitgevers zich graag vestigden in de 16e en 17e eeuw. De drukkers-uitgevers van die tijd, waaronder met name de beroemde Willem Jansz Blaeu (Koopman in kennis), die Amsterdam zo wel letterlijk als figuurlijk op de kaart hebben gezet.

Nog 4 jaar en dan mag de stad Amsterdam haar 750e verjaardag vieren! De voorbereidingen voor een groots feest in de hoofdstad zijn al in volle gang. 

Bronnen:
1. Wikipedia
2. Stadsarchief Amsterdam
3. IsGeschiedenis www.isgeschiedenis.nl, Tolprivilege staat aan begin van Amsterdamse geschiedenis, 2011
4. Regionaal Archief Dordrecht
5. Amsterdam Museum

Boeken over boeken én Amsterdam

Boeken over wandelen én Amsterdam